Socjologia pracy jak każda nauka, aby mogła zaspokajać właściwie potrzeby społeczne, musi spełniać określone funkcje. Podstawową funkcją każdej dyscypliny naukowej jest tzw. funkcja poznawcza, polegająca na opisie i wyjaśnieniu badanej przez siebie rzeczywistości. Najogólniej biorąc, w ramach tej funkcji, w socjologii usiłuje się wyjaśnić dwa podstawowe problemy:

1. Jak warunki społeczne wpływają na przebieg procesów pracy?

2. Jakie skutki praca wywołuje w strukturze i działaniach węższych i szerszych zbiorowości?

Odpowiedź na pierwsze pytanie otrzymuje się dobierając analizowane zmienne, tak by uchwycić te czynniki, które wpływają na przebieg procesu pracy i mogą zaważyć na jego efektach. W drugim przypadku opisuje i wyjaśnia się zjawiska i procesy zachodzące wewnątrz i na zewnątrz zakładu pracy. Analiza ta może być prowadzona w dwóch aspektach: integracyjnym i konfliktowym. Aspekty integracyjny polega na traktowaniu zakładu pracy jako swoistej całości, w której wszystkie elementy składowe są zgrane i przyczyniają się do powodzenia całości, do zgodnej i skoordynowanej realizacji jego celów. W aspekcie konfliktowym uwagę koncentruje się na wewnętrznych sprzecznościach i konfliktach zakładu.

Uzyskana wiedza i informacje naukowe dotyczące powyższych pytań pozwalają socjologii pracy na pełnienie wielu funkcji praktycznych, takich jak:

• diagnostyczna,

• prognostyczna,

• socjotechniczna,

• humanistyczna.